Din; insanlık tarihi boyunca çeşitli çıkarlara yönelik olarak istismar edilmiş bir olgudur; ancak, din ve ahlâkla ilgili çeşitli beyanlarda bulunan herkesin “dini kullanıyor” diye yaftalanması da doğru değildir. Aradaki ince çizginin iki farklı tarafındakilerin ve çizginin tam ortasındakilerin doğru tayin edilmesi gerekir. Bu, geniş bir tartışma konusu. Özel tartışma konumuz olan “Sagopa Kajmer'in dini kullanıp kullanmaması” mevzusuna gelelim:

Sagopa Kajmer'in dini kullandığı yolundaki yorumlara hiçbir zaman katılmamıştım. cazmix'in de belirttiği gibi, insanlar dindışı herhangi bir fikri veya değeri savununca o fikir ve değerleri kullanmış olmadıklarına göre, dinden bahseden herkes de dini kullanmış olmuyor. İslâm dininde “din hakkında konuşmaya yetkili” kimse yoktur; çünkü esasen İslâm'da ruhban sınıfı yoktur. Peygamberler dışındaki her insanın söyledikleri tartışmaya açıktır. Dolayısıyla herkes din hakkında belli bir fikre sahip olma ve insanları uyarma yetkisine sahiptir. Hatta gerekli yeterliliğe sahip kimseler için uyarı / aydınlatma bir vazifedir. (Bu “uyarma”nın belli amaçları ve belli bir dozu vardır. Bu çizgilerin dışına çıktığınız zaman ortaya koyduğunuz iş “tebliğ” değil, “müdahale” ve “ötekileştirme” olur.) Sagopa Kajmer'in geçmiş dönemlerde takındığı tavrın da sadece “tebliğ”le sınırlı kalmadığı söylenebilir. İnsanlara “Ben işi çözdüm; siz hâlâ uyanamadınız mı?” der gibi bir hâli vardı sanki. Dinleyici kitlesinin de gerek şarkılarında, gerekse televizyon programlarında bu tarz söylemleri olması dolayısıyla arttığı da herkesin malumudur. Sanatçının bu tavrı ve kitlesinin de o dönemlerde artması, onun dini kullandığı şeklinde yorumlar yapılmasına sebep oldu. Sonradan fikirlerinden vazgeçmesi de insanlar için bir nevi “delil” olmuş oldu. İnsanlar “Bakın; gerçekten samimi olsaydı fikirleri değişmezdi. Demek ki maske takıyormuş.” falan dediler.

Aslına bakarsanız Sagopa'nın o zamanki tavırları -bence- sempatik değil, antipatikti. Bu antipatiklikle çevresine kitle toplayabilmişse bu, kitlenin sorunudur. Şarkılarını dinleyebilirsiniz; ama onu bir çeşit kanaat önderi gibi görüyor ve onun papağanlığını yapıyorsanız bu sizin sorununuz. Elbette Sagopa'nın da Kolera'nın da kanaat önderi gibi davrandığı ve kitlelere kendi fikirlerini empoze etmeye çalıştığı inkâr edilemez. Hatta fikirleri zamanla değiştikçe kitleden de bu değişimi beklediler; değiştiremeyeceklerini kabullendikten sonra da “Hesabımız çalındı” falan dediler. İnsanların birilerinin peşinden gitme merakı onların da egosunu besledi; ama bir yerden sonra artık kitlelere kendi fikirlerini aşılamaya çalışmaktan vazgeçip müziklerine odaklandılar (en azından Sagopa böyle yaptı.). Dini kullanmadılar; ama kitle üzerinde bir çeşit etkinlik kurmalarını dinî söylemlerine borçlular. Rotalarını değiştirdikleri zaman da aynı rota değişikliğini kitleden beklediler; ama insanlar tarafından “bir öyle bir böyle” olarak görülmeleri sonucu doğdu. İnsanları gerçekten aydınlatmak yerine, onları kendileriyle beraber sürüklüyor görüntüsü çizdiler -ki haticeye değil neticeye bakarsak işin gerçeği de az çok böyle-. Belki de Sagopa kendi yaptığının insanları aydınlatmak yerine onları sürüklemek olduğunun farkına vardı ve bundan vazgeçti.