abugat agam iki kelam edelim diye basliga summon etmis bize de konusmak duser:
oncelikle sunu aklimiza kaziyalim (kalin: sanatla ugrasan saglikli insan yoktur). ozellikle yoktan yeseren ve sinirli kaynaklarla ilk icracilarinin gun yuzune ciktigi bir janra ortalama insanlarin ilgi gostermesi pek de beklenemez. dusunun ki abd merkezli bir muzik cok az ornekle ortadogu cografyasina dusuyor ve millet kulak asinaligiyla bir sanati kopyalamaya varan ilhamla icra etmeye calisiyor, arada bir suru sakat sanatci cikacak. hem istanbul merkezli olup hem de abur cubur tiplerle takilan ceza yuksek ihtimalle cevresindeki tiplerden bikmistir. mesela
sirhot ile feat yapmak nedir amk ya bu nasil bi kuraklik.
rapstar albumune kadar gecen surede yaptigi ortak calismalar bu kosullar gozetildiginde baska sanatcilara da destek vermis olarak sayilabilir, yine de onderlikten soz edilemez.
rapstar albumunden sonra ceza arkasina oyle bir piyasa ruzgari aldi ki bir cok klonu ortaya cikti, televizyon ve sinemada stereotip rapci lazim oldugunda milleti ceza gibi giydirip ye yov dedirttiler, belediyeler ilk defa rapcileri de organizasyonlarina dahil etmeye basladi. ulkemiz ve cografyamiz icin buyuk, global rap sahnesi icin kucuk bir adimdi. bu yillarda cezanin sutten agzi yandigi icin (kuvvetmira, yeralti operasyonu, yener ve diger rapcilerle yasadigi catismalar vb) yogurdu da yemedi, cevresinde sadece bireysel yakin oldugu isimleri tuttu. sadece mentalite farkini anlamak icin 50 cent ilk patlamasini yasadiginda neler yaptigina bakilabilir, cevresinde sevdigi isimlerin de album yapabilmesini sagladi ve kendi unlendigi albumlerde turnelerde onlara da alan tanidi.
the game bile yukselisinin bir kismini 50'nin destek verdigi duet calismalara borcludur. 50 bu yukselisinde hem isletmeci gozuyle rapin ticari tarafinin onemli oldugunu yaptigi anlasmalar ve kazandigi unle gosterdi, hem de dogal bir onderlik kafasiyla basitce "uzayan kol bizden olsun" minvalinde sevdigi isimlerin yukselmesine, gorunurluk kazanmasina on ayak oldu. ceza'nin cevresindeki insanlar cogunlukla kafadan kontak, dogal gelismemis insan iliskileri (para ya da sohrete dayali), muzigi diger kavram ve degerlerin altinda (amk sirhotu) gordukleri icin muhtemelen tiksindirdiler. ha cevresi yeteneklerle dolu olsaydi destek olur muydu 50 cent gibi hic sanmiyorum. rap kadar rekabetci bir sanat dalinda destek oldugu birisi kendinden iyi satis yapsa daha kalabalik konserler verse kesin harakiri yapardi.
bir acidan da yetisme mentalitesi farki bu iki isim arasindaki sonuclarin bu kadar degismesine sebep oluyor. ceza iyi aile cocugu bir elektrik teknisyeni, 50'yi torba tutarken vuruyorlar adam sokakta zar sallayarak karni doyacak mi doymayacak mi onu belirlemeye calisiyor. hic bir seyin yokken bir alanda basari kazandiginda, onu digerleriyle paylasip organize olmak daha kolay cunku orada fikir "yoksulluga dussem dahi yeniden yukselebilirim, yukselmisken gucumu cevreme kullanayim ki birbirimizi destekleyelim ve aramizda her zaman en az birisi iyi olsun o da ayakta kalmamiza yardimci olur" seklinde gelisiyor. ceza cok inisli cikisli bir hayat yasamadigi icin, kendisini kollektif kulturde isbirligi yapmaya yonlendirecek duygular olusmadigi icin, en onemlisi de (kalin: liderlik vasfi olmadigi) icin ayni yolun yolcusu olmuyor, olamiyor.