çok net ki televizyon tarihinin en etkili olmuş, en normları yıkmış en gamechanger dizisidir. modern anlamda tv'nin başlangıcıdır. bir fenomendir ve en etkili popüler kültür ögelerinden biridir. dizilerin de aynı filmler gibi çok güzel bir hikaye anlatısı olabileceğini ve filmler kadar büyük ve karlı bir sektör olabileceğini gösteren ilk yapım olmuştur. bu bağlamda kendinden sonraki büyük produksiyonlu dizilere de ilham olmuştur.
imdb en iyi diziler listesine girerseniz göreceksiniz ki milenyumdan önce pek de bir şey yok. günümüzde en çok bilinen sevilen en iyi kabul edilen tüm diziler 2000 sonrası ve hala daha tv sektörünün golden age'i belki de bitmiş değil ve bu çok enteresan bir durum bence. çünkü ben dizi dışında en iyi zamanlarını yaşayan bir entertaiment business bilmiyorum. belki oyun sektörü olabilir o kısma pek hakim değilim ama film ve sinema sektörü kötü vaziyette, müzik sektörü ise rezalet ötesi. bana bir janra söyleyin şu an en iyi müziğini üreten. metal, blues, jazz, hiphop, pop, rock veya rnb olmadığı kesin. hepsinin prime'ı üstünden deste deste yıl geçti. ama hala succession gibi epik işler günümüzde dizi sektöründe çıkabiliyor. bunun da sebebi bu sektörün altın çağına diğer sektörlere nazaran çok daha yeni girmiş olmamız. bu da sopranos ile oldu.
bunun en büyük sebebi bence sopranos'un bir bölüm/bir plot denklemini yıkan dizi olması. sopranos'dan önce diziler her bölüme özgü ayrı olay şeklinde tezahür ediyordu. csi dizileri mesela her bölüm ayrı bir vaka. law and order, la law gibi kült ve puanı yüksek diziler de bu metot ile her bölüm ayrı bir adli vaka ele alıp bölümün sonunda o dönem amerikasına eleştiri getirdiler. la law mesela 90/95 arasında tüm emmyleri süpüren bir yapım oldu ama günümüze o kadar da etki edemedi. x-files mesela yine oldukça kült, sopranos ile hemen hemen aynı dönemde çıkan, puanı da epey yüksek bir dizi ama onun da kurgusu benzer: uzaylılar dünyadan haberdar ve abd gizli servisi falan da bunu bilip uzaylılar ile ilgili vakaları saklı tutup dosyalarında gizliyor. bu dosyaların adı "x files" zaten dizinin ismi buradan geliyor. iki başrol detektifimiz de her bölüm bu dosyalardan birine ulaşıp bir dosya çözüyor gibi bir senaryosu vardı sanırım ama sonuç olarak yine hep aynı metotdan bahsediyoruz. bir bölüm bir olay. supernatural de böyle başka bir örnek, bir bölüm bir canavar kurgusu 3 sezon sürdü. bunun sopranos öcnesi tek istisnası twin peaks. ancak twin peaks de her bölüm bir suçlunun yakalanması klişesinden çıkıp tek bir suçlunun dizi boyunca peşinden gidildiği bir kurgu ile çok popüler oldu. yani bir bölüm bir olay kurgusu olmasa da yine de bu denklemi kıramadı. birden fazla janrayı karmasıyla lost, x files gibi dizilerin önünü açtı ama o da sopranos kadar büyük olamadı.
bir bölüm bir olay kurgusunu yıkması büyük olay dedik. sopranos, twin peaks'den çok daha etkili ve büyük oldu zira ilk defa bir dizide gerçek anlamda bir karakter development gördük. ve bu durum sadece baş rol olan tony soprano için geçerli de değil. christopher moltisanti, tony'nin tüm ailesi, meadow, aj ve carmela, bobby baccala, uncle junior soprano, jennifer melfi gibi karakterlerin hepsi oldukça aktif ve dizi boyunca gelişen, dönüşen karakterler. bu da çok çok önemli zira sopranos'dan önce yardımcı karakterlerin ve yan karakterlerin motivasyonlarına ve gelişimlerine önem verilmiyordu. yaşlılar ve çocukların hiçbir önemi yoktu nerdeyse ya. sopranos'da çocuklar gerçek hayattaki çocuklar gibi detaylıca ele alınıyor ve karaktrerlere inanılmaz önem veriliyor. çocuklar dizi ile birlikte büyüyorlar ve izleyici bu büyümeye canlı ve oldukça gerçekçi bir şekilde tanık oluyor. aynı şey yaşlılar için de geçerli. asabi ve sadece iki espri yapıp sahnesi biten yaşlılar bu dizide yok. tony'nin annesinin kafa yapısı, uncle junior ve yaşını almış insanların çocuklaşması, beklentileri ve memnuniyetsizlikleri, özetle tüm yaşantıları detaylıca ele alınıyor ve gerçek hayat gibi aktarılıyor. yani sopranos'dan önce tüm karakterlere bu kadar ilgi alaka ve emek de yaygın bir şey değildi.
bunun dışında belki de en önemlisi tony soprano, dizi sektörünün ilk anti kahraman başrolü. ilk bad boy yani kötü çocuk başrolümüz. orta yaşlı erkek ve legal illegal arasında giden anti kahraman modasını başlatması da bu diziyi bence net en etkili ve en büyük dizi yapıyor. hem vince gilligan hem de bryan cranston'ın "sopranos olmasaydı, breaking bad olmazdı"/"tony soprano olmasaydı walter white olmazdı." açıklaması yapmaları çok doğal. direkt bir ilham var. feminizm 90'larda artık peak yaptığında erkek kahraman başrol rafa kaldırılmak istendi. ancak kadın başrolü takdir edersiniz ki kimse çok izlemez. buna çözüm olarak: erkek "anti kahraman" illegal erkek, kurgusuyla dizilerin yazılması bence oldukça yaratıcı. çünkü çevremizde kahramandan çok şerefsiz ve yolsuz adam var kahramandan çok anti kahraman var. ama bu şerefsiz adamlar da kendini haklı görüyor malum. hepsinin bir motivasyonu var. illegal adamların kendini meşru kılma hikayesi her zaman ilgi çekicidir. zorbalar neden zorbalık yapıyor? başrolde olan bu dallamaların yaptıkları aksiyonların arka planında ne var? işte bu konular sopranos ile popüler oldu. bundan dolayı en büyük ve en popüler dizilerin çok büyük bir kısmı orta yaşlı ama arada kalan, legal ve illegal bir yönü olan bir erkeği konu alır. breaking bad, better call saul, boardwalk empire, mad men, the shield, peaky blinders, dexter, true detective, narcos, house of cards. bunların hepsi gogol'un paltosu misali tony soprano'nun paltosundan çıkmıştır.
bir janranın veya her hangi bir akımın genelde ilk temsilcisi en iyi örneği değildir. bir şeyi ilk yapan genelde kötü yapar veya iyidir ancak onun aldığı yerden daha ileriye taşıyacak olanlar vardır. sopranos'da bence böyle bir şey geçerli değil. sopranos'un yukarıda saydığım ve kendisinden sonra gelen tüm dizilerden daha iyi olduğunu düşünüyorum. çok daha gerçek ve yere sağlam basan karakterler, çok daha komik, ve 6 sezona yayılan mükemmel diyaloglar ve writing. sopranos'un da saçmalıkları, lazy writing diyebileceğimiz kısımları var ama belki de ona en yakın kalitedeki yapım olan breaking bad'e göre mesela çok çok daha az. walter white, hank ve jesse karakterleri, dizinin sonuna kadar istikrarlı bir şekilde plot armorla paçayı kurtarıyorlar ve dizinin sonuna kadar canlı getiriliyorlar ve bu birçok yerde zorlama oluyor. bunun dışında tony soprano, havalı ve badass sahneler ile izleyiciyi çekme derdinde olan bir karakter değil. walter white ise son iki sezon terminatöre dönüyor. son olarak da sopranos çok büyük ve baba konulara ele atıyor ve yoğunlaşıyor. aile, psikoloji, amerikan rüyası ve amerikanın sosyal/kültürel yapısı ve bu konularda dizinin detaycılığı ve ince işçiliği sorpanos'u dizi tarihinin en büyük ve etkili dizisi yapıyor ve bana göre de "the wire" dışında ondan iyisi yok.
imdb en iyi diziler listesine girerseniz göreceksiniz ki milenyumdan önce pek de bir şey yok. günümüzde en çok bilinen sevilen en iyi kabul edilen tüm diziler 2000 sonrası ve hala daha tv sektörünün golden age'i belki de bitmiş değil ve bu çok enteresan bir durum bence. çünkü ben dizi dışında en iyi zamanlarını yaşayan bir entertaiment business bilmiyorum. belki oyun sektörü olabilir o kısma pek hakim değilim ama film ve sinema sektörü kötü vaziyette, müzik sektörü ise rezalet ötesi. bana bir janra söyleyin şu an en iyi müziğini üreten. metal, blues, jazz, hiphop, pop, rock veya rnb olmadığı kesin. hepsinin prime'ı üstünden deste deste yıl geçti. ama hala succession gibi epik işler günümüzde dizi sektöründe çıkabiliyor. bunun da sebebi bu sektörün altın çağına diğer sektörlere nazaran çok daha yeni girmiş olmamız. bu da sopranos ile oldu.
bunun en büyük sebebi bence sopranos'un bir bölüm/bir plot denklemini yıkan dizi olması. sopranos'dan önce diziler her bölüme özgü ayrı olay şeklinde tezahür ediyordu. csi dizileri mesela her bölüm ayrı bir vaka. law and order, la law gibi kült ve puanı yüksek diziler de bu metot ile her bölüm ayrı bir adli vaka ele alıp bölümün sonunda o dönem amerikasına eleştiri getirdiler. la law mesela 90/95 arasında tüm emmyleri süpüren bir yapım oldu ama günümüze o kadar da etki edemedi. x-files mesela yine oldukça kült, sopranos ile hemen hemen aynı dönemde çıkan, puanı da epey yüksek bir dizi ama onun da kurgusu benzer: uzaylılar dünyadan haberdar ve abd gizli servisi falan da bunu bilip uzaylılar ile ilgili vakaları saklı tutup dosyalarında gizliyor. bu dosyaların adı "x files" zaten dizinin ismi buradan geliyor. iki başrol detektifimiz de her bölüm bu dosyalardan birine ulaşıp bir dosya çözüyor gibi bir senaryosu vardı sanırım ama sonuç olarak yine hep aynı metotdan bahsediyoruz. bir bölüm bir olay. supernatural de böyle başka bir örnek, bir bölüm bir canavar kurgusu 3 sezon sürdü. bunun sopranos öcnesi tek istisnası twin peaks. ancak twin peaks de her bölüm bir suçlunun yakalanması klişesinden çıkıp tek bir suçlunun dizi boyunca peşinden gidildiği bir kurgu ile çok popüler oldu. yani bir bölüm bir olay kurgusu olmasa da yine de bu denklemi kıramadı. birden fazla janrayı karmasıyla lost, x files gibi dizilerin önünü açtı ama o da sopranos kadar büyük olamadı.
bir bölüm bir olay kurgusunu yıkması büyük olay dedik. sopranos, twin peaks'den çok daha etkili ve büyük oldu zira ilk defa bir dizide gerçek anlamda bir karakter development gördük. ve bu durum sadece baş rol olan tony soprano için geçerli de değil. christopher moltisanti, tony'nin tüm ailesi, meadow, aj ve carmela, bobby baccala, uncle junior soprano, jennifer melfi gibi karakterlerin hepsi oldukça aktif ve dizi boyunca gelişen, dönüşen karakterler. bu da çok çok önemli zira sopranos'dan önce yardımcı karakterlerin ve yan karakterlerin motivasyonlarına ve gelişimlerine önem verilmiyordu. yaşlılar ve çocukların hiçbir önemi yoktu nerdeyse ya. sopranos'da çocuklar gerçek hayattaki çocuklar gibi detaylıca ele alınıyor ve karaktrerlere inanılmaz önem veriliyor. çocuklar dizi ile birlikte büyüyorlar ve izleyici bu büyümeye canlı ve oldukça gerçekçi bir şekilde tanık oluyor. aynı şey yaşlılar için de geçerli. asabi ve sadece iki espri yapıp sahnesi biten yaşlılar bu dizide yok. tony'nin annesinin kafa yapısı, uncle junior ve yaşını almış insanların çocuklaşması, beklentileri ve memnuniyetsizlikleri, özetle tüm yaşantıları detaylıca ele alınıyor ve gerçek hayat gibi aktarılıyor. yani sopranos'dan önce tüm karakterlere bu kadar ilgi alaka ve emek de yaygın bir şey değildi.
bunun dışında belki de en önemlisi tony soprano, dizi sektörünün ilk anti kahraman başrolü. ilk bad boy yani kötü çocuk başrolümüz. orta yaşlı erkek ve legal illegal arasında giden anti kahraman modasını başlatması da bu diziyi bence net en etkili ve en büyük dizi yapıyor. hem vince gilligan hem de bryan cranston'ın "sopranos olmasaydı, breaking bad olmazdı"/"tony soprano olmasaydı walter white olmazdı." açıklaması yapmaları çok doğal. direkt bir ilham var. feminizm 90'larda artık peak yaptığında erkek kahraman başrol rafa kaldırılmak istendi. ancak kadın başrolü takdir edersiniz ki kimse çok izlemez. buna çözüm olarak: erkek "anti kahraman" illegal erkek, kurgusuyla dizilerin yazılması bence oldukça yaratıcı. çünkü çevremizde kahramandan çok şerefsiz ve yolsuz adam var kahramandan çok anti kahraman var. ama bu şerefsiz adamlar da kendini haklı görüyor malum. hepsinin bir motivasyonu var. illegal adamların kendini meşru kılma hikayesi her zaman ilgi çekicidir. zorbalar neden zorbalık yapıyor? başrolde olan bu dallamaların yaptıkları aksiyonların arka planında ne var? işte bu konular sopranos ile popüler oldu. bundan dolayı en büyük ve en popüler dizilerin çok büyük bir kısmı orta yaşlı ama arada kalan, legal ve illegal bir yönü olan bir erkeği konu alır. breaking bad, better call saul, boardwalk empire, mad men, the shield, peaky blinders, dexter, true detective, narcos, house of cards. bunların hepsi gogol'un paltosu misali tony soprano'nun paltosundan çıkmıştır.
bir janranın veya her hangi bir akımın genelde ilk temsilcisi en iyi örneği değildir. bir şeyi ilk yapan genelde kötü yapar veya iyidir ancak onun aldığı yerden daha ileriye taşıyacak olanlar vardır. sopranos'da bence böyle bir şey geçerli değil. sopranos'un yukarıda saydığım ve kendisinden sonra gelen tüm dizilerden daha iyi olduğunu düşünüyorum. çok daha gerçek ve yere sağlam basan karakterler, çok daha komik, ve 6 sezona yayılan mükemmel diyaloglar ve writing. sopranos'un da saçmalıkları, lazy writing diyebileceğimiz kısımları var ama belki de ona en yakın kalitedeki yapım olan breaking bad'e göre mesela çok çok daha az. walter white, hank ve jesse karakterleri, dizinin sonuna kadar istikrarlı bir şekilde plot armorla paçayı kurtarıyorlar ve dizinin sonuna kadar canlı getiriliyorlar ve bu birçok yerde zorlama oluyor. bunun dışında tony soprano, havalı ve badass sahneler ile izleyiciyi çekme derdinde olan bir karakter değil. walter white ise son iki sezon terminatöre dönüyor. son olarak da sopranos çok büyük ve baba konulara ele atıyor ve yoğunlaşıyor. aile, psikoloji, amerikan rüyası ve amerikanın sosyal/kültürel yapısı ve bu konularda dizinin detaycılığı ve ince işçiliği sorpanos'u dizi tarihinin en büyük ve etkili dizisi yapıyor ve bana göre de "the wire" dışında ondan iyisi yok.
