@7 matbanın 100 yıl sonra gelmesinin nedeni osmanlıda hattatlar ordusunun olmasıdır. o dönemde sadece İstanbul’da 90 bin hattat varmış. Matbaanın yapacağı işleri onlar fazlasıyla görebiliyormuş. onun için de matbaaya ihtiyaç duyulmamış. tamamen ekonomik. bir anda matbaaya geçiş yapsaydı bu kadar hattat işsiz kalırdı. 3. Murad zamanında yurt dışında basılmış birçok eserin Osmanlı ülkesinde serbestçe satılışı gerçekleşmiştir.
osmanlıda özel matbaalar vardı zaten, devlet matbaayı geç kurmuştu.